Του Θάνου Σαρρή
Η πρόταση της τελευταίας στιγμής που θα έβγαζε την ομάδα του ευρύτερου Μάντσεστερ από το αδιέξοδο δεν έφτασε ποτέ. Η Μπέρι είδε τις μετοχές της να ρευστοποιούνται και αποβλήθηκε από την League Two, η οποία πλέον αποτελείται από 23 ομάδες. Λίγα χιλιόμετρα δυτικά,η Μπόλτον ήταν κοντά στο να ακολουθήσει την πορεία της, όμως στο παρά πέντε βρήκε οξυγόνο, μέχρι να χρειαστεί ξανά τεχνητές αναπνοές. Οι δυο ιστορίες έχουν αρκετές διαφορές, αλλά κοινό συμπέρασμα. Και οι μεγαλοϊδιοκτήτες βρίσκονται σε περίοπτη θέση. Ο Στιβ Ντέιλ της Μπέρι αγόρασε το κλαμπ τον Δεκέμβριο για μία μόλις λίρα, ούτως ώστε να το σώσει. Εψάχνε να το πουλήσει λίγους μήνες μετά για 2.2 εκατομμύρια χωρίς να έχει αποπληρώσει χρέη, με απλήρωτο προσωπικό και παίκτες. Για την Football League, την διοργανώτρια αρχή όλων των επαγγελματικών πρωταθλημάτων πλην της Premier League, κρίθηκε κατάλληλος για να μπει σε ομάδα της. Oι εικόνες ήταν πολύ δυνατές. Άνθρωποι να κλαίνει, για την καταστροφή της ομάδας που αγάπησαν από μικρά παιδιά και εκπροσωπούσε την πόλη τους για 134 χρόνια. «Η ιστορία καταστράφηκε για το κεφάλαιο και οι πραγματικοί οπαδοί αφέθηκαν στον πόνο τους», ανέφερε χαρακτηριστικά το πανό των οπαδών.
Υπάρχει ηθικό δίδαγμα από την καταστροφή; Η Deutsche Welle σημείωσε πως η περίπτωση της Μπέρι υπογραμμίζει τη σημασία του μοντέλου 50+1 που ισχύει στη Γερμανία. Ο περίφημος κανονισμός που επιβάλλει το 51% των μετοχών κάθε συλλόγου στη Bundesliga να ανήκει στα μέλη του, ούτως ώστε να προστατεύονται οι ομάδες από επιτήδειους τυχοδιώκτες.
This is horrible ? #BuryFC pic.twitter.com/4LaD5yGGGp
— Mike Porter (@BuryCasual87) September 7, 2019
Η έρευνα για την συγγραφή της «Μπάλας στην Κερκίδα» και οι μετέπειτα παρουσιάσεις, έφεραν αρκετές φορές το 50+1 στη συζήτηση, καθώς πέρα από το ότι αποτελεί δίχτυ ασφαλείας για τις ομάδες, καταφέρνει και κάτι άλλο πολύ σημαντικό, το οποίο συχνά αφήνουμε σε δεύτερη μοίρα: Τη σύνδεση των συλλόγων με τις κοινότητες που εκπροσωπούν, τη σύσφιξη των δεσμών ανάμεσα στην ομάδα μιας πόλης με την τοπική κοινωνία, τη συνεκτικότητα του οργανισμού η οποία συνεχώς ενισχύεται. Η διαφορετική κουλτούρα που συνεχώς αναφέρουμε όταν βλέπουμε τα γεμάτα γήπεδα στα εύκολα και στα δύσκολα, το χειροκρότημα στην ήττα, τις δεκάδες χιλιάδες που ακολουθούν για ένα φαινομενικά αδιάφορο εκτός έδρας παιχνίδι κάπως χτίζεται. Έχει σίγουρα να κάνει με στοιχεία της ευρύτερης κοινωνίας, όμως υπάρχουν μερικά μικρά αλλά σημαντικά στοιχεία τα οποία έχουν κάνει αυτή τη στιγμή το γερμανικό οπαδικό κίνημα να ξεχωρίζει.
Το 50+1 έχει πολέμιους στη Γερμανία, καθώς χαλάει τα σχέδια τους, όμως αποκτά περισσότερους συμμάχους σε άλλες χώρες. Και η Αγγλία είναι μια από αυτές. Η υπόθεση της Μπέρι ήταν η αφορμή για την ανάλυση του Πίτερ Γκρίντροντ στους Times. Ο Γκρίντροντ είναι καθηγητής μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και τα όσα ισχυρίζεται, δείχνουν μια φιλοσοφία που σπάει το κατεστημένο.. Ο ακαδημαϊκός ξεκινά την ανάλυσή του ξεκαθαρίζοντας πως «οι ποδοσφαιρικοί σύλλογοι είναι εταιρείες, αλλά η ικανότητά τους να λειτουργούν εξαρτάται από την άυλη καλή θέληση και τα έσοδα από τους οπαδούς τους. Χωρίς τους οπαδούς ένας σύλλογος είναι πραγματικά τίποτα. Κι όμως, αυτοί οι οπαδοί συχνά βρίσκονται σε κατάσταση ομηρίας, χωρίς δύναμη και χωρίς επιρροή».
Τι προτείνει λοιπόν ο Γκρίντροντ; «Υποθέτοντας ότι πραγματικά θέλουμε να διατηρήσουμε την ποδοσφαιρική πυραμίδα σώα και αβλαβή για όλους τους συλλόγους και όλες τις κοινότητες, τότε πρέπει να προχωρήσουμε προς ένα μοντέλο όπου όσο το δυνατόν περισσότερα κλαμπ έχουν ένα νόμιμο “οπαδικό trust”, το οποίο έχει εκπροσώπηση στο διοικητικό συμβούλιο και στοχεύει να του ανήκει τουλάχιστον το 51% των μετοχών της εταιρείας. Αυτή η κατάσταση θα μπορούσε να είναι ένας καθρέφτης του επιτυχημένου γερμανικού μοντέλου. Το μέλος στο Δ.Σ που θα προέρχεται από το trust θα λειτουργεί μακροπρόθεσμα ως άγκυρα για το κλαμπ και θα έχει στόχο την προστασία του από βραχυπρόθεσμες οικονομικές βλέψεις, όπως αυτή που βύθισε την Μπέρι. Επίσης θα παρέχει διαφάνεια και σύμπνοια με το τοπικό στοιχείο, συμπεριλαμβανομένης της κοινότητας, του δημοτικού συμβουλίου, των τοπικών πλάνων εξέλιξης και ούτω κάθε εξής. Θα κατοχυρώνει τον σύλλογο στον σωστό, ιστορικό του ρόλο, στην εκπροσώπηση της κοινότητας».
Το trust, καταπίστευμα στα ελληνικά, είναι μια οντότητα που δεν υπάρχει στο ελληνικό δίκαιο. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι εδώ έναν αντίστοιχο ρόλο μπορεί να παίξει ένα σωματείο, όπως αυτό που στην Ελλάδα κλήθηκε να διαχειριστεί τις μετοχές της Παναθηναϊκής Συμμαχίας ή τη Λέσχη Φίλων Άρη. Αποτελεί δηλαδή ένα νομικό πρόσωπο με μέλη, τα οποία αναλαμβάνουν δράση. Ο Γκρίντροντ όμως, κατανοώντας τα μεγέθη, δεν καλεί απλά τον κόσμο να κινηθεί συλλογικά για να πάρει μετοχές. Έχει ένα πλάνο για τη χρηματοδότηση. «Το να αγοραστεί το 51% των μετοχών σε όσο το δυνατόν περισσότερους συλλόγους της Football League θα χρειαστεί μια μεγάλη χρηματική ροή. Ευτυχώς, αυτή υπάρχει. Κάθε κλαμπ της AFL λαμβάνει κάθε χρόνο πληρωμές αλληλεγγύης από την Premier League, ακριβώς για να υποστηριχθεί η βάση της ποδοσφαιρικής πυραμίδας. Τα χρήματα μοιράζονται ανάμεσα σε ομάδες σε κάθε κατηγορία, ίσως μισό εκατομμύριο κάθε χρόνο. Οι ιδιοκτήτες τα χρησιμοποιούν ως λειτουργικό ρευστό, ως “δωρεάν” χρήματα. Δεν είναι αμελητέα ποσά. Πόσες ιδιωτικές εταιρείας λαμβάνουν δωρεάν μετρητά; Εγώ προτείνω αυτό να αλλάξει ως εξής: Για κάθε σύλλογο που λαμβάνει μια ετήσια πληρωμή αλληλεγγύης, ή parachute payments (σ.σ τα χρήματα που παίρνουν οι ομάδες όταν πέφτουν από την Premier League ώστε να βοηθηθούν στη διαχείριση των μεγάλων συμβολαίων και στη μετάβαση) ένα μέρος να παραμένει σε μορφή μετρητών, όπως τώρα, ενώ το υπόλοιπο να μπαίνει στον σύλλογο με αντάλλαγμα μετοχές, σε μια ανεξάρτητη συμφωνημένη αναλογία. Ας πούμε μισά-μισά… Με αυτόν τον τρόπο ένας σύλλογος θα λάμβανε, για παράδειγμα, 250.000 λίρες μετρητά και 250.000 ως επένδυση σε μετοχές. Οι μετοχές αυτές θα μπορούσαν να πάνε έτσι στο ανεξάρτητο supporters trust, το οποίο, από τη στιγμή που θα είναι μέτοχος ως νομικό πρόσωπο, θα εκλέγει ένα ή δύο άτομα στο συμβούλιο για να εκπροσωπούν το μακροπρόθεσμο συμφέρον του trust».
Στο μυαλό του καθηγητή, η διαδικασία αυτή κάποια στιγμή θα σταματά. Εκείνος υπολογίζει ότι με αυτόν τον τρόπο, μια ομάδα με αξία 5 εκατομμυρίων λιρών θα δίνει το 4% των μετοχών στους οπαδούς κάθε χρόνο. Σε περίπου μια δεκαετία θα ξεπεράσει το 50% και το σχέδιο μετοχικού κεφαλαίου θα σταματήσει, επιστρέφοντας τις πληρωμές αλληλεγγύης στον τρόπο που λειτουργούν τώρα. Για πολλές ομάδες αυτό θα γίνει γρηγορότερα. Παράλληλα, ο Γκρίντροντ βάζει στο παιχνίδι και τις δύο διοργανώτριες αρχές, την Premier League και την Football League, προτείνοντας να δημιουργήσουν το δικό τους κεφάλαιο “εξαγοράς”, το οποίο θα βοηθά τις ομάδες με τα συσσωρευμένα χρέη και θα παίρνει για τα χρήματα που θα σπαταλά μετοχές, οι οποίες θα περνούν στα χέρια των οπαδικών trust. Προφανώς, όλο αυτό θα γίνεται με το απαραίτητο πλαίσιο, το οποίο θα εξετάζει το ιστορικό του κάθε ιδιοκτήτη, το πόσο υπεύθυνος είναι κ.ο.κ. Η παρουσία του εκπροσώπου των οπαδών στο συμβούλιο της ομάδας, εφόσον θα έχει δικαιώματα μετοχών, θα αποκτά και λόγο για τον υποψήφιο επενδυτή που θα κληθεί να λειτουργήσει μαζί με το trust, απηχώντας φυσικά τις απόψεις των μελών.
Ο Γκρίντροντ δεν αιθεροβατεί και ξεκαθαρίζει: «Φυσικά, το να έχεις μέλος του trust ως μέλος στο Δ.Σ, ακόμα κι αν έχει σημαντικό πόστο, ποτέ δεν θα σταματήσει όλα τα κακά από το να συμβούν, όμως θα παρέχει σταθερότητα και διαφάνεια, μέσω μιας μακροπρόθεσμης σύνδεσης με την κοινότητα και τον κόσμο που αγαπά την ομάδα. Οι οπαδοί θα μπορούν να γίνουν μέλη, ώστε όλοι οι σύλλογος να αποκτήσει πραγματική συνεταιριστική σχέση».
Περίπου παράλληλα με την δημοσίευση του άρθρου από τον καθηγητή, ο Τζιανλουίτζι Μπουφόν φωτογραφήθηκε με ένα κασκόλ της Λ’ Ακουίλα, η οποία πέρασε στα χέρια των οπαδών της και ο Τζίτζι στηρίζει τον έρανο για τη συγκέντρωσή χρημάτων. Ο σύλλογος επανιδρύθηκε το καλοκαίρι του 2018 μετά την αδυναμία να δηλώσει συμμετοχή στην Serie D. Οι οπαδοί δημιούργησαν νέο σήμα, τα δικαιώματα του οποίου τους ανήκουν, έτρεξαν “τυφλές” συνδρομές εισιτηρίων διαρκείας πριν καν η ομάδα μπει σε κάποια κατηγορία και φέτος, με την συνδρομή του οργανισμού Supporters Direct Europe, πήραν την ομάδα στα χέρια τους. Η κίνησή τους μάγεψε τον Μπουφόν, που καταλαβαίνει τον δεσμό. Συμβαίνει πλέον παντού, κυρίως από ανάγκη. Είναι προτιμότερο να γίνει από επιλογή πριν προκύψει η ανάγκη.
Το σενάριο του καθηγητή είναι αρκετά υποθετικό, όμως πατά σε πραγματικά δεδομένα και σε στρατηγικές και φιλοσοφίες που έχουν ήδη εφαρμοστεί. Μιλάμε άλλωστε για κοινότητες, μεγάλες ή μικρές πόλεις που έχουν πολύ μεγάλη σύνδεση με την ομάδα που τις εκπροσωπεί. Την υποστηρίζουν, πηγαίνουν στο γήπεδο, πονούν γι’ αυτή ακόμα κι αν αγωνίζεται στη League Two και δίνει μάχη για την παραμονή. Δεν έχει σημασία. Είναι η ομάδα τους. Και όπως έδειξε και η περίπτωση της Μπλάκπουλ, στο τέλος η δική τους αγάπη πάλι θα καλεί…
