Επιμέλεια, Νίκη Μπάκουλη
Μαραθώνιοι υπάρχουν πολλοί. Σαν αυτόν της Αθήνας, ουδείς. Εξ ου και προσδιορίζεται ως “αυθεντικός”. Πριν αναπτύξουμε τη σημερινή μας ιστορία, ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Το εξής ένα: τι είναι μαραθώνιος δρόμος και εν πάση περιπτώσει, τι ισχύει με τον Φειδιππίδη.
Μαραθώνιος δρόμος χαρακτηρίζεται όποιος αγώνας μεγάλης απόστασης είναι τουλάχιστον 42.195 χιλιόμετρα. Και λέγεται “μαραθώνιος”, διότι με την ολοκλήρωση της μάχης του Μαραθώνα (490 π.χ.) και τη νίκη κατά των Περσών, ο Μιλτιάδης ζήτησε από τον Αθηναίο στρατιώτη Φειδιππίδη να μεταφέρει τα νέα στην Αθήνα.
Το άγαλμα του Φειδιππίδη, στη Ραφήνα
Mε την άφιξη, αναφώνησε το ευρέως γνωστό “νενικήκαμεν”. Ο Φειδιππίδης ήταν ημερόδρομος, δηλαδή μεταφορέας μηνυμάτων στην αρχαία Ελλάδα (ή αν προτιμάς, δρομέας της ημέρας). Για την ακρίβεια, ήταν ο ταχύτερος τότε, ημερόδρομος του αθηναϊκού στρατού και για αυτό επελέγη. Ο θρύλος τον θέλει να μπήκε στη Συνέλευση της Βουλής, να είπε το “νενικήκαμεν” και μετά να κατέρρευσε και να πέθανε. Μέχρι εδώ καλά; Σας διαβεβαιώ πως τίποτα δεν είναι καλά.
ΠΩΣ… ΑΝΑΠΤΥΧΘΗΚΕ Η ΙΣΤΟΡΙΑ
Υπάρχουν πηγές που αναφέρουν πως ημερόδρομος, ονόματι Φιλιππίδης είχε διανύσει την απόσταση από τον Μαραθώνα στην Σπάρτη, ώστε να ενημερώσει για την άφιξη των πανίσχυρων Περσών και να ζητήσει ενισχύσεις από τους Λακεδαιμονίους. Ενόσω εκείνος έκανε το ταξίδι των +200 χιλιομέτρων (σε δυο ημέρες, γεγονός που θεωρήθηκε άθλος), οι Αθηναίοι, λέει, αποφάσισαν να πιάσουν τους εχθρούς στον… ύπνο και να επιτεθούν ενώ εκείνοι προετοιμάζονταν για τη μάχη. Και ενάντια σε κάθε λογική (δεδομένου του όγκου των στρατευμάτων της Περσίας), νίκησαν.
Οι ιστορικοί που δραστηριοποιούνταν κοντά στο έτος της μάχης, δεν έχουν καταγράψει κάτι για το γεγονός (της μάχης, με τα πώς και τα γιατί). Ο Ηρόδοτος πρώτος, ανέφερε ότι ημερόδρομος, ονόματι Φειδιππίδης χρειάστηκε 30 ώρες, για να πάει έως την Σπάρτη και να ζητήσει βοήθεια. Η απάντηση που πήρε -έγραψε- ήταν αρνητική και ακολούθως… κίνησε για το ταξίδι της επιστροφής.
Κατά πάσα πιθανότητα τη διαδρομή τη διένυσε ο Ευκλής
Δεν διάβασες κάτι για θάνατο. Αυτό το στοιχείο προστέθηκε 500 χρόνια μετά, από τον Πλούταρχο, ο οποίος ανέφερε το θάνατο πολλών “αγγελιοφόρων”, εκ των οποίων ο ένας ήταν οπλίτης από τον Μαραθώνα, το όνομα του ήταν Θέρσιππος ο Ερχιεύς (πέρασε στην ιστορία ως Ευκλής που σημαίνει “αυτός που έχει καλή φήμη”), ο οποίος πολέμησε για τρεις ώρες και μετά έτρεξε με την πλήρη εξάρτηση της μάχης (βάρους 20 κιλών) έως την Αθήνα, πριν ορμήσει στη Γενική Συνέλευση, πει “Χαίρε! Νενικήκαμεν” και πεθάνει”. Μεταξύ μας, αυτή η εκδοχή θεωρείται η πιο πιθανή.
Ο Ευκλής τη στιγμή της αναγγελίας
Η τελευταία… πινελιά στην ιστορία μας προστέθηκε το 180 μ.Χ. (600 χρόνια μετά τη μάχη), όταν ο Λουκιανός άλλαξε το “Χαίρε” σε “Χαίρετε” και το όνομα του δρομέα έγινε “Φιλιππίδης”, η διαδρομή από τον Μαραθώνα στην Αθήνα και ο θάνατος παρέμεινε ως είχε. Τίποτα δεν τελείωσε εκεί.
Οι… προσαρμογές στο σενάριο
Στους αιώνες που ακολούθησαν, προέκυψε -για μικρή εμφάνιση- ότι ο Φειδιππίδης ήταν βαριά άρρωστος και ήξερε ότι οι ημέρες του ήταν μετρημένες, για αυτό και προθυμοποιήθηκε να τρέξει τη διαδρομή και να μεταφέρει τις εξελίξεις. Και κάπως έτσι φτάσαμε στο 19ο αιώνα.
Ο Robert Browning
Το 1879, ο Άγγλος ποιητής και θεατρικός συγγραφές, Robert Browning έγραψε στην ποιητική συλλογή “Dramatic Idylls” πως ο Φειδιππίδης, εμπνευσμένος από την αγάπη του για μία υπηρέτρια, έτρεξε προς τη Σπάρτη και πίσω και πήρε μέρος στη μάχη, πριν ζητήσει να είναι αυτός εκείνος που θα μεταφέρει τα νέα της νίκης.
Μια στροφή του ποιήματος αναφέρει τα εξής: “Έτσι, όταν η Περσία έγινε σκόνη, όλοι αναφώνησαν “Στην Ακρόπολη! Τρέξε, Φειδιππίδης, μία ακόμη κούρσα! Η τιμή είναι δική σου. Η Αθήνα σώθηκε, χάρη στον Πανά, πήγαινε φώναξε το”. Κατέβασε την ασπίδα του. Έτρεξε για άλλη μια φορά, σαν φωτιά και άρχισε να καλύπτει την απόσταση μέσα από τα χωράφια. Η Αθήνα ήταν και πάλι, ένας τόπος που η φωτιά περνά από μέσα και φεύγει. Μέχρι που “έσπασε”: “Χαίρετε! Νενικήκαμεν”, είπε, σαν το κρασί που τρέχει από τον πηλό. Η χαρά στο αίματος “έσπασε” την καρδιά του -η ευδαιμονία”.
Όσοι ασχολείστε με τους αγώνες δρόμου, πρέπει να διαβάσετε το “Pheidippides” του Γάλλου φιλόλογου και φιλόσοφου, Michel Bréal, ο οποίος εμπνεύστηκε από το ποίημα του Browning τόσο που έστειλε επιστολή στην αρχή που διοργάνωνε την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων (1849) να προτείνει “τον αγώνα από τον Μαραθώνα, στη μνήμη του ηρωικού αγγελιοφόρου”. And here we go.
Για να είμαστε ακριβοδίκαιοι, οφείλουμε να ενημερώσουμε ότι πλήθος ιστορικών που ακολούθησαν διέρρηξαν τα ιμάτια τους πως α) ο Φειδιππίδης δεν ήταν αυτός που ενημέρωσε τη Συνέλευση της Βουλής και β) από ό,τι φαίνεται ουδείς αγγελιοφόρος (ημερόδρομος) της αρχαίας Ελλάδας θα μπορούσε να πεθάνει, έπειτα από αυτήν τη διαδρομή. Ας μην αφήσουμε όμως, δυο λεπτομέρειες να χαλάσουν μια θρυλική ιστορία.
Δεν σου είπα όμως, για τον Πανά
Στο ποίημα του Browning αναφέρεται ο θεός Πάνας, ο οποίος σύμφωνα πάντα με τον Ηρόδοτο εμφανίστηκε στον Φειδιππίδη, στη διαδρομή από την Αθήνα στη Σπάρτη, για να τον ρωτήσει γιατί δεν τον τιμούσαν οι Αθηναίοι. Ο δρομέας υποσχέθηκε πως αυτό θα γινόταν στο εξής και ο Πάνας προκάλεσε πανικό στους Πέρσες, κατά τη διάρκεια της μάχης -με δυνατές, τρομακτικές φωνές, επαναλάμβανε ρυθμικά το όνομα του με συνέπεια οι Πέρσες να καταληφθούν από πανικό. Ναι, αυτή η λέξη προέρχεται από το όνομα της αρχαίας ελληνικής, ανθρωπόμορφης και δευτερεύουσας θεότητας που είναι συνυφασμένη και με την πανίδα.
Ας μείνουμε όμως, στην ουσία που θέλει τελικά, τον Φειδιππίδη να έτρεξε τον Σπάρταθλο και όχι τον Μαραθώνιο.
Η εκδοχή που θέλει τον Ευκλή να ήταν ο αγγελιοφόρος ενισχύεται από την ιστορία που έχει ως πρωταγωνιστή τον Φειδιππίδη, αλλά… σε άλλη διαδρομή: στον υπερμαραθώνιο των 246 χιλιομέτρων που είναι γνωστός ως “Σπάρταθλος”. Αν πας λίγο πιο πάνω, θα δεις πως ο Ηρόδοτος είχε γράψει για απόσταση από τον Μαραθώνα έως την Σπάρτη.
Η θεωρία του δεύτερου δρομέα
Τον τέταρτο αιώνα π.Χ. ο Ηρακλειδής ο Ποντικός (φιλόσοφος και από τους πρώτους μαθητές του Πλάτωνα, στην Ακαδημία), είχε αναφέρει έναν δρομέα από το Μαραθώνα. Τον είχε ονομάσει ωστόσο, Θέρσιππο και σύμφωνα με τον ιστορικό Χρήστο Διονυσόπουλο, αυτός ενδέχεται να ήταν ο δεύτερος αγγελιοφόρος που έφυγε, το πρωί μετά τη μάχη, όταν οι Αθηναίοι διαπίστωσαν πως οι Πέρσες που είχαν επιστρέψει στα καράβια τους, μπορούσαν να πλεύσουν για άλλη ακτή και να επιτεθούν ξανά στην Αθήνα από το κύριο λιμάνι της. Ο κ. Διονυσόπουλος εξήγησε και ότι ο κάθε ένας εκ του διδύμου είχε άλλη αποστολή και άλλη μοίρα. Εξ ου και το μπέρδεμα.
Πάμε με τον Ηρόδοτο
Πιο κοντά στα γεγονότα, χρονικά ήταν ο Ηρόδοτος και εφόσον εκείνος κάνει λόγο για τον Φειδιππίδη (που έτρεξε προς τη Σπάρτη και πίσω), προφανώς θα είχε σημειώσει το γεγονός του θανάτου, αν είχε υποπέσει στην αντίληψη του. Σε κάθε περίπτωση, αυτό που συμβαίνει κάθε χρόνο με τον Αυθεντικό Μαραθώνιο, προφανώς και αφήσει σε δεύτερη (τρίτη, τέταρτη κλπ) μοίρα όλα τα υπόλοιπα.
Πηγή: Sport 24
